İnsan ahlakî bir varlıktır. Aklı, kalbi ve vicdanı vardır. Sadece bir et yığınından ve maddi bedenden ibaret değildir.
İnsanın insanlık gereği, insanlığın mahiyeti gereği vazife ve sorumlulukları vardır. Bunların başlıcaları şunlardır:
1. İtikadî vazifelerimiz: İman ve tefekkür ile imanı inkişaf ettirmek.
2. Amelî vazifelerimiz: İbadet...
a. Allah’a karşı vazifelerimiz: Namaz.
b. Peygambere karşı vazife: Sünnete ittiba etmek.
c. Topluma karşı vazifelerimiz: Yardımlaşma.
3. Şahsî Vezaif:
a. Bedene ait vazifelerimiz: “Güçlü mü’min, zayıf mü’minden hayırlıdır.” (Hadis)
b. Sağlığımızı korumak: “Allahım senden af ve afiyet isterim.” “Kişi ne ile kendisine azap ederse kıyamette onunla kendisine azap edilir.”
4. Ruhumuza ait vazifelerimiz:
a. İradeyi güçlendirmek: “Uluvv-u himmet imandandır.”
b. Ruhu ulvî gayeler peşinde yüceltme: “İmana hizmet etmek.”
c. Zihni nurlarla ve ilimle takviye etmek: “Kim dünyayı isterse ilme sarılsın. Kim ahireti isterse ilme sarılsın. Kim ikisini beraber isterse ilme sarılsın.” (Hadis)
5. Kalbe ait vazifelerimiz:
a. Kalbi dünya sevgisinden temizlemek: “Dünya sevgisi tüm hataların başıdır.” (Hadis)
b. Kalbi hastalıklardan temizlemek: “Dikkat edin insanda bir parça et vardır ki o iyi olursa tüm ceset iyi olur, o kötü olursa tüm beden kötü olur. İşte o et parçası kalptir.” (Hadis)
c. Kalbi gurur ve kibirden korumak, tevazu ile süslemek: “Kalbinde zerre kadar kibir bulunan cennete giremez.”
d. Benlik ve enaniyetten korumak: “Ameli ile gururlananın ameli iptal olur, ihlassız ameli Allah kabule etmez.” (Hadis)
e. Kalbi günah sevgisinden temizlemek: “Günahlardan pişman olmak, hatalarını bilmek ve tevbe etmek suretiyle kalbi temizlemek gerekir.”
6. Ailemize ait vazifelerimiz:
a. Güzel ahlak: “İmanı kamil olanınız ahlakı güzel olanınızdır; ahlaken güzel olanınız ise ailesine iyi davrananızdır.” (Hadis)
b. Güzel giyinmek: “Üç şey peygamberlerin sünnetindendir: Nikah, güzel ahlak, güzel giyinmek ve güzel koku sürünmek.”
c. Eşlerin vazifeleri: Muhabbet, saygı, hürmek, sadakat, emniyet, meveddet ve muavenettir.
d. “Onlara karşı maruf olan iyi şekliyle davranın” (Ayet)
7. Çocuklara karşı vazifelerimiz:
a. Merhamet: “Merhamet etmeyene merhamet edilmez.” (Hadis)
b. Terbiye: “Çocuklarınızı üç şeyle terbiye ediniz: Kur’an öğretmek, peygamber sevgisi vermek, ehl-i beyt sevgisi vermek” (Hadis)
c. Kardeşler arasında sevgi muhabbet tesis etmek: “Büyük kardeşin küçüğe hakkı, babanın evladına hakkı gibidir.”
8. Akrabalara karşı vazifelerimiz:
a. Sıla-i Rahim: “İyiliğin en iyi ve mükemmel olanı akrabaları ziyaret etmek, babaya karşı vazifelerden biri de babanın dostlarını ziyaret etmek ve onlara hürmet etmektir.” (Hadis)
b. Yardımlaşma: “Akrabalar arasında yardımlaşma insanın ömrünü artırır ve rızıkta berekete sebeptir.”
9. Sosyal Hayattaki Topluma Ait Vazifelerimiz:
a. Hayat hakkına saygılı olmak: “Haksız yere Allah’ın haram kıldığı cana kıymayın.” (Hadis)
b. Hürriyet: Herkesin hürriyetine saygılı olmak ve kimseyi zorlamamak. “Dinde zorlama yoktur.” (Bakara, 2: 256.) “İnsan zanneder mi ki kendi keyfine bırakılmıştır.” (Kıyame, 75: 36.)
c. Vicdanlara baskı yapmamak: “İnsanları Allah’ın yoluna hikmetle ve güzel öğütle davet edin.” (Nahl Suresi, 16:125.)
d. İlme ve ilim adamlarına saygı: “Hikmeti nerede ve hangi kabda bulursanız alınız.” (Hadis) “İlim Çinde de olsa sahip çıkınız.” (Hadis) “Beşikten mezara kadar ilim öğreniniz.” (Hadis)
e. Tatlı dil ve güler yüzle davranmak: “Güzel söz ve affetmek, nimete yakın olan sadakadan daha değerlidir.” (Bakara, 2: 263.)
f. İnsanlara güzel ahlakla muamele etmek: “Güzel huy, güler yüz ve hiç kimseye kötülük yapmamaktır.” (Hadis) “Allah güler yüzle ve tatlı dille davranmayı sever.” (Hadis) “Sana yapılmasını istemediğin bir şeyi sen de başkalarına yapma. Sana nasıl davranılmasını istiyorsan sen de başkalarına öyle davran.” (Hadis.)
g. Büyüklere hürmet küçüklere şefkatle muamele: “Büyüklerine hürmet etmeyen, küçüklerine şefkatli davranmaya bizden değildir.” (Hadis)
h. İnsanları aldatmamak: “Aldatan bizen değildir.” (Hadis)
i. İnsanlara yardım etmek: “Allah’ın kullarına yardımcı olduğunuz sürece Allah da size yardımcı olur.” (Hadis)
10. Hayata karşı vazifelerimiz:
a. Doğruluktan ayrılmamak: Dinin esası ve ahlakın temeli doğruluktur. Doğruluk, sıdk ve sadakat peygamberlerin en önemli sıfatıdır, dinin gereğidir.
b. Cesaretli olmak: “Cesur olun! İnsan korkmakla kaderin hükmünden kurtulamaz.” (Hadis) “Kadere iman eden kederden kurtulur.” (Hadis) “Allah akrebi öldürmek dahi olsa cesaretten memnun olur, korkaklıktan ve cimrilikten hoşlanmaz.” (Hadis)
c. Kusurunu bilmek ve gurura kapılmamak: “İstiğfara müncer olan derk-i kusur, gururu incirar eden rüyet-i hüsn-i amele müreccahtır.” (Bediüzzaman) “İnsanı tevbe ve istiğfara sevk eden nice günahlar vardır ki, gurur ve kibre sevk eden ibadet ve itaattan hayırlıdır.” (Ebu’l-Atâhiye)
