Dinin toplum üzerindeki etkisini inceleyen ilim dalıdır. Filozoflar, bilhassa E. Durkheim, M. Webber, S. Freud, dinin toplum üzerindeki fonksiyonlarını incelerken, genellikle ilkel toplumları esas almışlardır. Dinin toplum üzerinde en büyük etkisi, sosyal kontrol aracı olması ve toplumun bütünlüğünü, birliğini sağlaması olarak görülmüştür.
Dinin toplum üzerindeki etkisini inceleyen ilim dalıdır. Filozoflar, bilhassa E. Durkheim, M. Webber, S. Freud, dinin toplum üzerindeki fonksiyonlarını incelerken, genellikle ilkel toplumları esas almışlardır. Bu sonuçlar günümüzün modern ve karmaşık toplumları için ne derece geçerlidir?
Dinin toplum üzerinde en büyük etkisi, sosyal kontrol aracı olması ve toplumun bütünlüğünü, birliğini sağlaması olarak görülmüştür.
Dinin toplumda şu dört hususu te’min ettiği tartışma götürmez derecede kesindir:
Birincisi, inanç sistemi ile toplumda inanç ve fikir birliğini te’min eder.
İkincisi; ibadetlerle ve ibadetlerin toplu olarak yapılmasıyla ortak duyguların güçlü kalmasını sağlar.
Üçüncüsü; ortaya koyduğu kutsal değerlerle, o değerler etrafında insanların bütünleşmesini netice verir.
Dördüncüsü; ahiret inancı ile ceza ve mükafat, haram-helal, sevap-günah, sorumluluğunu fertlere aşılar. Böylece toplumda saygı-sevgi, sorumluluk duygusunu geliştirerek hak ve hukukun korunmasını temin eder.
Ayrıca din toplumda ahlak, fazilet, erdem duygularının ve prensiplerinin yaşanmasını sağlayan en büyük amildir.
Bugün sosyoloji dini ele alır, incelerken dinin ekonomik, siyasal ve sosyal etkilerini, dini hareketleri, örgütlenmeleri ve guruplaşmaları incelemekle meşguldür. Ama maalesef çağdaş, modern toplum yapısında dinin yeri ve fonksiyonları hakkında tatmin edici bilgi vermemektedir.
Halbuki Bediüzzaman Said Nursi Hazretlerinin belirttiği gibi “Bu vatanın ve milletin hayat-ı içtimaisini bu acib zamanda anarşilikten kurtarmak için beş esas lazım ve zaruridir: Birincisi, hürmet. İkincisi, merhamet. Üçüncüsü, haramdan çekinmek. Dördüncüsü, emniyet. Beşincisi, serseriliği bırakıp itaat etmek” (Şualar, 307.) buyurarak dinin toplum üzerindeki etkilerini çok güzel özetlemiştir.
Din sosyolojisi dinin toplumda sağladığı bu beş temel esası nasıl temin ettiğini inceleyip, geliştirme yönünde çaba sarf etmesi lazımdır. Yoksa faydasız bir ilim olmaktan kendisini kurtaramaz. Bunu yapacak olanlar da ancak müdekkik ve hamiyetli “Risale-i Nur Talebeleri”dir.
