Kur'anın Cadde-i Kübrası ise doğrudan hakikatten ve vahiyden kaynaklandığını ve Sahabe, Tabbin ve Tebe-i Tabiine yol gösterdiğini Akıl ile kalbi, ruh ile vicdanı beraber alarak hepsine mükemmel feyzini verdiğini ve umum ümmeti içine aldığını ve dengeli gittiğini bu zamanda bu yolu Risale-i Nurun keşfederek doğrudan Kur'andan feyz alan sahabeler gibi dersini doğrudan Kur'andan alan yoldur.
SORU:
"Ve ulemâ-i ilm-i kelâmın binler cild kitapları, akla ve mantığa istinaden telif edilip, yalnız o mârifet-i imaniyenin burhanlı ve aklî bir yolunu göstermişler. Ve ehl-i hakikatin yüzer kitapları keşfe, zevke istinaden o mârifet-i imaniyeyi daha başka bir cihette izhar etmişler..." Buradaki ifadelerden ulemanın akla ve mantığına; evliyanın keşfe ve zevkine dayanıp: Kur'ân'ın mucizekâr cadde-i kübrâsı olan yolundan farklı bir metod izledikleri anlamı çıkmaz mı?
**
"Bazı Sözlerde ulema-i ilm-i kelâmın mesleğiyle, Kur’ân’dan alınan minhâc-ı hakikînin farkları hakkında şöyle bir temsil söylemişiz ki: Meselâ, bir su getirmek için, bazıları küngân (su borusu) ile uzak yerden, dağlar altında kazar, su getirir. Bir kısım da, her yerde kuyu kazar, su çıkarır. Birinci kısım çok zahmetlidir, tıkanır, kesilir. Fakat her yerde kuyuları kazıp su çıkarmaya ehil olanlar, zahmetsiz herbir yerde suyu buldukları gibi, aynen öyle de:"
"Ulema-i ilm-i kelâm, esbabı, nihayet-i âlemde teselsül ve devrin muhaliyetiyle kesip, sonra Vâcibü’l-Vücudun vücudunu onunla ispat ediyorlar. Uzun bir yolda gidiliyor. Amma Kur’ân-ı Hakîmin minhâc-ı hakikîsi ise, her yerde suyu buluyor, çıkarıyor. Herbir âyeti, birer asâ-yı Mûsâ gibi, nereye vursa âb-ı hayat fışkırtıyor. “Ve fî külli şey’ün lehu ayetün / Tedüllü alâ ennehu vâhidün” (Her şeyde Allah’ın birliğini gösteren bir delil vardır.) düsturunu her şeye okutturuyor."
"Hem iman yalnız ilim ile değil; imanda çok letâifin hisseleri var. Nasıl ki, bir yemek mideye girse, o yemek muhtelif âsâba, muhtelif bir surette inkısam edip tevzi olunuyor. İlimle gelen mesâil-i imaniye dahi, akıl midesine girdikten sonra, derecâta göre ruh, kalb, sır, nefis, ve hâkezâ, letâif kendine göre birer hisse alır, masseder. Eğer onların hissesi olmazsa noksandır. İşte, Muhyiddin-i Arabî, Fahreddin Râzî’ye bu noktayı ihtar ediyor."
**
CEVAP:
İslam dairesi içinde Marifetullah'a giden yollar İslam Felsefesi olan Kelamın delil ve ispata dayanan Akli yol, Mutasavvıfların ilham ve keşfe, yani sezgiye dayanan Tasavvuf Yoludur. Bu iki yol da Kur'an ve Sünnetten çıkarılmış ve onlara dayandırılmıştır. Sadece akla dayanan Felsefe yolu pek çok şüphelere sebep olduğu için reddedilmiş ve hatta Felsefe ile meşgul olanlar haklı bazı gerekçelerle dalalet ve zındıkaya girmekle suçlanmıştır.
Bediüzzaman bu üç yolun da güzel ve iyi tarafları olup pek çoklarına velayet mertebesi kazandırmakla beraber eksik ve noksan olduğunu Kur'anın Cadde-i Kübrası olmadığını ifade ediyor. Onlar da Kur'anın bazı ayetlerine ve hakikatlerine dayandığını ancak bütününü yasnsıtmadığını ve "Sahabe, Tabiin ve Tebe-i Tabiin" gibi İslamın ilk 300 asrında hükmeden ve peygambere yakınlığı ile "Ümmetimin en hayırlıları bana yakın olanlar, sonra onlara yakın olanlar" hadisinde de ifade edildiği gibi Kur'an'ın Büyük Caddesinde gittiklerini sonra Felsefenin kafaları karıştırması ve ulemanın da Kur'andan uzaklaşması ile Felsefenin ve Aklın etkisi ile Kelam'a, kelam ilminin akla çok önem vermesi ile ortaya çıkan yanlışlarına ve şüphelerine tepki olarak ortaya çıkan kalbi olan Tasavvufa yöneldiklerini ifade ediyor. Her ikisinde de pek çok varta ve tehlikelerin olduğunu ve hem tüm ümmeti kapsamadığını ifade ederek "Cadde-i Kübra" olamayacağını Umum ümmetin o dar caddelerde gidemeyeyeceğini ifade ediyor.
Kur'anın Cadde-i Kübrası ise doğrudan hakikatten ve vahiyden kaynaklandığını ve Sahabe, Tabbin ve Tebe-i Tabiine yol gösterdiğini Akıl ile kalbi, ruh ile vicdanı beraber alarak hepsine mükemmel feyzini verdiğini ve umum ümmeti içine aldığını ve dengeli gittiğini bu zamanda bu yolu Risale-i Nurun keşfederek doğrudan Kur'andan feyz alan sahabeler gibi dersini doğrudan Kur'andan alarak hem aklı ikna hem de kalbi tatmin ederek, vicdanı şahit tutarak ve ruhu rahatlatarak terakki ve tekamül ettirdiğini izah ve ispat ederek Kur'anın Cadde-i Kübrasını açıp "Sahabe Mesleğini" yeniden ortaya koyduğunu ve tüm insanlığı içine alacak kadar da geniş olduğunu ifade ediyor.
Özetle: Kelam ve Tasavvuf yolu Kur'andan olmakla beraber dar ve eksik olup Kur'anın bütününü yansıtmadığını ve açtıkarı yol maerifetullah'a götürmekle beraber herkese hitap etmediğini ve herkesi de içine alamayacağını belirtiyor. Risale-i Nur ise Akıl ve Kalbi birleştirerek doğrudan Kur'andan geniş bir Cadde açtığını ve daha kısa, daha sağlam ve daha geniş olduğunu izah ediyor.
