Farz-ı ayn olan bilgiler, imana ait bilgiler, farz olan ibadetlere ait bilgiler, niyet ve ihlas bilgisi, haramlar ve helallere ve hukuka ait bilgilerdir. İmana ait bilgiler kişinin imanını korur ve imana kuvvet verir. Zira imanda şüphe ve tereddüt ile yanlış akide insanın ebedi cehennemde kalmasına sebep olur, ahiretini mahveder.
“İlim öğrenmek kadın erkek tüm müslümanlara farzdır.” (İbn-i Mace, Mukaddime, 17.)
**
Farz-ı ayn olan ilimler: İman, ibadet, hukuk ve ahlaktır.
Farz-ı ayn olan bilgiler, imana ait bilgiler, farz olan ibadetlere ait bilgiler, niyet ve ihlas bilgisi, haramlar ve helallere ve hukuka ait bilgilerdir.
İmana ait bilgiler kişinin imanını korur ve imana kuvvet verir. Zira imanda şüphe ve tereddüt ile yanlış akide insanın ebedi cehennemde kalmasına sebep olur, ahiretini mahveder.
İbadete ait bilgiler kişinin yapması gereken farzlardır. Bunlar ile kişi makbul bir ibadete muvaffak olur, ahirette azaptan kurtulur ve cennette dereceler kazanır.
Niyet ve ihlas bilgileri kişiyi riyadan, gururdan, kibirden ve ucuptan korur ve amelin makbul olmasını sağlar. Aksi taktirde yapılan hayırlı ameller yanar.
Hukuka, haram ve helale ait bilgiler kişinin haklarını bilmesine, korumasına ve insanlar arasındaki ilişkilerde kul hakkına girilmemesine ve hukukun korunmasına, ibadetlerin makbul olmasına sebeptir. Harama giren kişinin ibadeti ve duası makbul olmaz.
**
“En faziletli ilim ilm-i haldir; en faziletli amel hıfz-ı hal, yani iyi hali korumaktır.” (Zernucî, Talim ve Müteallim)
**
Meslek bilgisini kazanmak ve bir helal kazanç mesleğini öğretmek babanın görevidir. Baba bunu ya bizzat öğretir veya öğretmene ve okula göndererek öğretir. (İbn-i Kayyum el-Cevzî, Tuhfetu’l-Mevdûd, s. 144-145.)
**
Peygamebrimiz (asm) “Faydasız ilimden Allah’a sığınırım” buyurur. (Müslim, Zikr, 73.)
Faydasız ilim yoktur. Her ilmin insana faydası vardır. Ancak kişinin ilmi onu Allah’tan uzaklaştırıyor, günah işlemeye cesaret veriyorsa, gurura, kibre, riyaya ve övünmeye sevk ediyor ise o ilim ona zarar veriyor demektir. Böyle ilimden ve bu duruma düşmekten Allah’a sığınmak gerekir.
**
- Temel eğitimden kim mesuldür?
- Temel eğitimden baba mesuldür. Zira yüce Allah “Ey iman edenler! Nefsinizi ve ailenizi cehennem azabından koruyun!” (Tahrim Suresi, 66:6.) ferman ederek bu vazifeyi ailenin reisi olan babaya yüklemiştir.
“Babanın vazifesi çocuğun baba üzerindeki hakkı ismini, edebini güzel yapmasıdır.” (Suyutî, Camiu’s-Sağir, 2:538.)
Hoca ve öğretmen de çocuğa ceza vermek için velisi ile istişare etmeli ve cezayı beraber takdir etmelidir. (Kâbisî, İslamda Öğrenci ve Öğretmen Münasebetleri, Ter. Süleyman Ateş, Ankara-1969, s. 44-45.)
Eğitim akıl ve zeka işidir, kabiliyetlerin keşfedilmesi ile kabiliyetine yönlendirilerek temel eğitim yanında sanat ve meslek ilmini öğretmek ve helal kazanç elde edecek bir meslek sahibi yapmaktır.
Akıl, zekadan farklıdır. Zira çok korunaklı bir mekandan en değerli bir mücevheri çalmak zeka işidir; ama akıllı olan hırsızlık yapmaz.
**
Eğitim bireyseldir. Önemli olan ferdin eğitimidir. Zira fert cemiyetin yapı taşıdır. Fertleri iyi ve eğitimli toplum iyi ve eğitimli bir toplumdur. Fertleri hür, ahlaklı ve faziletli toplum hür toplumdur.
İlim beşikten mezara kadardır. Zira ilim ve teknik daima terakki ve tekamül halindedir. Bir şeyi bilmek yeterli değildir, onun değişen şart ve durumlara göre tatbikatını öğrenmek devamlı öğrenmeyi gerektirir. Çünkü, gerçekler detaylarda ve ayrıntılarda gizlidir. Bir şeyi bildiğini zanneden de onun hakikatinden mahrum kalır ve ilim içinde cehalete düşer. Zira fayda veriyorum derken zarara sebep olmak cehalettendir.
İnsanın terakki ve tekamülü ilimledir. İlim tekamül ettikçe insan da insanlık da tekamül eder. Bunun için Bediüzzaman “İnsanın vazifesi taallümle tekemmüldür, dua ile ubudiyettir” demektedir.
**
Din sevgi ve buğzdan ibarettir. İyi ve güzel olanı, imanı, ibadeti ve ahlakı sevmek, küfürden, zulümden, günahtan ve ahlaksızlıktan nefret etmektir.
Kişi ömrünün uzun, rızkının bol ve sıkıntısının hafif olmasın isterse anne-babasına ve akrabalarına iyilik ve ihsanda bulunmalıdır. Anne-babanın, akraba ve yakınlarının ve insanların dualarını almalıdır. (Hadis)
Dua almak, duayı hak etmekledir. Duayı hak etmek ise iyilik yapmaya bağlıdır. Aksi taktirde adam size neden dua etsin? Bunun için atalar “İyilik yap ki iyilik bulasın” demişlerdir.
